فعالیت علمی امام صادق علیه السلام

در دوران امامت امام صادق (علیه السلام) به دلیل ضعف حکومت اموی، آزادی بیان بیشتر شد و بحث های علمی فراوانی در موضوعات مختلف صورت گرفت که باعث شد شاگردان امام آزادانه در مناظره های علمی شرکت کنند.

فضای آزاد دانشگاهی، روایات زیادی از امام صادق (ع) در فقه، کلام و غیره به وجود آورده است. در مناطق مختلف علم و آوازه عظیم او در همه جا پیچید. ابوبحری جاهیز نیز نوشته است که علم و فقه او به جهان گسترد. کوفه دید که از امام صادق (علیه السلام) حدیث آورده است. سید محمد حسین حسینی تهرانی بر این باور است که پس از رحلت پیامبر(ص) و حوادث تلخ مربوط به تحریف واقعی اسلام و خروج آن حضرت از فرقه اهل بیت(ع) است. جامعه به دو تکان و حرکت نیاز داشت، یکی ضربه عملی برای بیداری امت که توسط امام حسین(ع) و نهضت او انجام شد و دیگری شوک علمی برای احیای معارف قرآن و دین. اجرا شده توسط امام صادق (ع)

مذهب جعفری

در ميان شيعه اماميه، بيشترين روايات از امام صادق (عليه السلام) نقل شده است ايشان نيز بيشترين تعداد روايات را داشته اند. اربالی تعداد روایات خود را ۴۰۰۰ نفر دانسته است. به گفته ابان بن تهلب، شیعیان هر گاه با سخنان علی مخالفت می کردند، به سخنان امام صادق (علیه السلام) استناد می کردند. فرقه، او مشهور است. در سال ۱۳۷۸ شمسی، شیخ شلتوت، رئیس دانشگاه الازهر مصر، پس از مکاتبه با آیت الله، بروجردی مذهب جعفری را معرفی کرد و شرع آن را ضروری دانست.

بحث ها و بحث های علمی

مناظره و مناظره امام صادق (علیه السلام) با متکلمان ادیان دیگر و برخی منکران وجود خدا در روایات شیعه ثبت شده است. در برخی از مناظرات، شاگردان امام صادق (علیه السلام) در حوزه ای که ایشان در آن تخصص داشتند، حضور داشتند. با دیگران بحث شده است. در این جلسات، امام صادق (علیه السلام) بر مناظره نظارت می کرد و گاه خود در بحث شرکت می کرد. به عنوان مثال، امام هشام بن سالم در گفتگو با یکی از علمای مردم شام که خود درخواست مناظره با شاگردان امام صادق (علیه السلام) را داشت، خواستار مناظره با ایشان در زمینه علم کلام شد. همچنین از کسی که می‌خواهد با او بحث کند، می‌خواهد که ابتدا در هر زمینه‌ای که می‌خواهد با شاگردانش بحث کند و اگر توانست با او مناظره کند. این شخص در حوزه قرآن با حمران بن اعین، در ادبیات عرب با ابان بن تغلب، در فقه با زراره، در علم کلام با مؤمن الطاق و هشام بن سالم مناظره کرد و شکست خورد.
احمد بن علی طبرزی در کتاب الاحتجاج مجموعه ای از دلایل امام صادق (علیه السلام) را گردآوری کرده است که برخی از آنها عبارتند از:

مناظره با یکی از ملحدان درباره وجود خدا
بحث در مورد وجود خداوند با ابوشخار دایسه
گفتگو با ابن ابی العوجاء درباره وجود خدا
مناظره با ابن ابی العوجه در مورد ظهور جهان
مناظره طولانی با یکی از منکران وجود خدا در مسائل مختلف کلامی
مناظره با ابوحنیفه در نحوه کسب فقه به ویژه قیاس